जुलाब बंद होण्यासाठी घरगुती उपाय – Julab Upay in Marathi : जुलाब (Diarrhea) हा एक सर्वसाधारण आजार आहे. लहान मुलांपासून ते मोठ्या व्यक्तींपर्यंत कुणालाही हा त्रास होऊ शकतो.
अचानक पोटात गोळे येणे, वारंवार शौचास जावे लागणे आणि शरीर कमकुवत होणे हे त्याची मुख्य लक्षणे आहेत. जुलाब बहुतेक वेळा हानिकारक नसतो, पण योग्य काळजी घेतली नाही तर डिहायड्रेशन (पाण्याची कमतरता) होऊ शकते. त्यामुळे योग्य उपाय जाणून घेणे गरजेचे आहे.
जुलाब होण्याची कारणे
- अस्वच्छ व बिघडलेले अन्न खाल्ल्यामुळे
- दूषित पाणी पिल्यामुळे
- विषाणू किंवा जीवाणू संसर्गामुळे
- अँटिबायोटिक औषधांच्या साइड इफेक्टमुळे
- अतिखादाडी, जड व मसालेदार पदार्थामुळे
- मानसिक ताण-तणावामुळे
जुलाबाची लक्षणे
- पोटात सतत गडगड आवाज येणे
- वारंवार शौचास जाणे (पातळ शौच)
- शौचासोबत वेदना व गोळे येणे
- थकवा, अशक्तपणा
- काही वेळा उलटी व ताप येणे
- पाण्याची कमतरता (तोंड कोरडे पडणे, लघवी कमी होणे)
जुलाब घरगुती उपाय (Julab Upay at Home)
1. ओआरएस (ORS Solution)
डिहायड्रेशन टाळण्यासाठी ओआरएस सर्वोत्तम आहे. बाजारात मिळणारे पावडर पाण्यात मिसळून प्या किंवा घरगुती ओआरएस तयार करा:
- १ ग्लास उकळून थंड केलेले पाणी
- त्यात १ चमचा साखर व चिमूटभर मीठ
हे दिवसातून २-३ वेळा प्यावे.
2. दही व ताक
- दह्यातील प्रॉबायोटिक्स आतड्यांची जंतुसंतुलन राखतात.
- पातळ ताकात थोडे मीठ व जिरेपूड टाकून प्यायल्याने आराम मिळतो.
3. केळी
पिकलेले केळे हे पोटासाठी हलके व फायदेशीर आहे. त्यातील पोटॅशियम शरीराला शक्ती देते व पोट स्थिर ठेवते.
4. जिरे पाणी
जिरे पोटातील वायू व गोळे कमी करते.
- १ चमचा जिरे भाजून बारीक करून घ्या.
- पाण्यात टाकून उकळून गाळून प्या.
5. तांदळाचे पाणी (Rice Water)
- उकडलेले तांदूळ गाळताना मिळणारे पाणी गार झाल्यावर प्यायल्यास जुलाब थांबण्यास मदत होते.
6. आले व मध
- आल्याचा किस करून त्यात थोडा मध घालून सेवन केल्याने पोटातील जंतू कमी होतात व शौच नियंत्रित होतो.
7. डाळिंबाचा रस
डाळिंब पचनास हलके असते व शरीराला ऊर्जा देते. याचा रस प्यायल्यानेही जुलाब कमी होतात.
जुलाब झाल्यावर काय खावे?
- पातळ खिचडी, मऊ भात
- दही भात किंवा ताक भात
- पातळ डाळ
- टोस्ट, खारी बिस्किट
- उकडलेली बटाटे, गाजर
जुलाब झाल्यावर काय टाळावे?
- मसालेदार व तेलकट पदार्थ
- थंड पेय व कार्बोनेटेड ड्रिंक्स
- दुग्धजन्य पदार्थ (दूध, पनीर) – दही व ताक वगळता
- रस्त्यावरचे दूषित पाणी व फास्ट फूड
डॉक्टरांचा सल्ला कधी घ्यावा?
- जुलाब २–३ दिवसांपेक्षा जास्त काळ सुरू राहिला तर
- उलटीसोबत रक्त येत असेल तर
- जास्त ताप आला असेल तर
- शरीरात जास्त कमजोरी, चक्कर येणे किंवा लघवी बंद होणे
- लहान मुले किंवा वयस्कर व्यक्तींना डिहायड्रेशन झाल्यास
प्रतिबंधक उपाय
- नेहमी स्वच्छ, उकळलेले किंवा फिल्टर केलेले पाणी प्या.
- जेवणापूर्वी हात साबणाने धुवा.
- रस्त्यावरचे कच्चे किंवा उघडे अन्न टाळा.
- ताजे, घरगुती व हलके पदार्थ खा.
निष्कर्ष
जुलाब हा साधारण दिसणारा आजार असला तरी त्याकडे दुर्लक्ष करणे धोकादायक ठरू शकते. जुलाब बंद होण्यासाठी घरगुती उपाय व ओआरएसचा वापर करून बऱ्याचदा जुलाबावर नियंत्रण मिळवता येते. मात्र, त्रास वाढल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे.