चिकनगुनिया उपचार मराठी – Chikungunya Upay in Marathi : आजच्या धकाधकीच्या जीवनात विविध आजारांपासून स्वतःला सुरक्षित ठेवणे हे खूपच कठीण झाले आहे. डेंग्यू, मलेरिया, स्वाईन फ्लू यांसारखेच एक नाव गेल्या काही वर्षांपासून वारंवार ऐकायला येते ते म्हणजे चिकनगुनिया. हा आजार डासांमुळे पसरतो आणि शरीराला खूप त्रासदायक वेदना देतो. ताप, सांधेदुखी, अंग दुखणे, डोकेदुखी, त्वचेवर लालसर पुरळ येणे हे या आजाराची प्रमुख लक्षणे आहेत.
बर्‍याच लोकांना “चिकनगुनिया झाल्यावर नेमका काय उपाय करावा?” हा प्रश्न सतावत असतो. या ब्लॉग पोस्टमध्ये आपण चिकनगुनियाचे घरगुती उपाय, आयुर्वेदिक उपाय, डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेतले जाणारे उपचार तसेच प्रतिबंधक पावले याबाबत सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.
चिकनगुनिया म्हणजे काय?
चिकनगुनिया हा Aedes aegypti व Aedes albopictus या डासांमुळे होणारा विषाणूजन्य आजार आहे. हेच डास डेंग्यू व झिका यांसारखे आजार पसरवतात. हा आजार मुख्यत्वे पावसाळ्यात आणि डासांची पैदास वाढलेल्या भागात होतो.
चिकनगुनियाचे नाव आफ्रिकेतील “किमाकॉन्डे” या भाषेतून आले असून त्याचा अर्थ आहे – “वाकून चालणे”, कारण या आजारात सांधेदुखी इतकी तीव्र होते की रुग्ण सरळ उभा राहू शकत नाही.
चिकनगुनियाची लक्षणे
चिकनगुनिया झाल्यावर साधारणपणे २ ते ७ दिवसांच्या आत खालील लक्षणे दिसू लागतात –
- अचानक येणारा उष्ण ताप
- तीव्र सांधेदुखी (विशेषतः हात-पायांच्या सांध्यामध्ये)
- स्नायूंमध्ये वेदना
- डोकेदुखी आणि डोळ्यांच्या मागे दुखणे
- अत्यंत थकवा व अशक्तपणा
- त्वचेवर लालसर पुरळ किंवा खाज येणे
- भूक मंदावणे
या लक्षणांमध्ये सांधेदुखी दीर्घकाळ टिकू शकते, काही रुग्णांना महिनोन्‌महिने सांधे दुखत राहतात.
चिकनगुनियावर त्वरित घ्यावयाचे उपाय
- डॉक्टरांचा सल्ला घ्या
चिकनगुनियाची लक्षणे दिसताच स्वतःहून औषधे न घेता डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. कारण डेंग्यू आणि चिकनगुनिया यांची लक्षणे साधारण सारखीच दिसतात. - जास्तीत जास्त विश्रांती घ्या
शरीराला बरे होण्यासाठी विश्रांतीची गरज असते. जास्त चालणे, काम करणे किंवा श्रम करणे टाळा. - भरपूर पाणी प्या
या आजारात डिहायड्रेशन होण्याचा धोका असतो. त्यामुळे पाणी, नारळपाणी, लिंबूपाणी, फळांचे रस असे द्रव पदार्थ जास्त प्रमाणात घ्या. - पोषक आहार घ्या
- हिरव्या पालेभाज्या
- डाळी, मूग डाळीचे पाणी
- फळे (पपई, संत्रे, सफरचंद, डाळिंब)
- हळदीचे दूध
हे पदार्थ रोगप्रतिकारशक्ती वाढवतात.
- साधी वेदनाशामक औषधे
डॉक्टरांच्या सल्ल्याने पॅरासिटामॉलसारखी औषधे ताप आणि वेदना कमी करण्यासाठी घेता येतात. आयबुप्रोफेन किंवा ॲस्पिरिन टाळा, कारण यामुळे डेंग्यू असल्यास रक्तस्त्रावाचा धोका वाढतो.
चिकनगुनियासाठी घरगुती उपाय
- हळदीचे दूध
हळदीमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म आहेत. झोपण्यापूर्वी कोमट दुधात हळद घालून पिणे फायदेशीर ठरते. - लसूण आणि आले
लसूण व आले यांचा वापर सांधेदुखी कमी करण्यासाठी केला जातो. आले चहा किंवा लसूण खाल्ल्यास शरीरातील सूज व वेदना कमी होतात. - नारळपाणी
शरीरातील पाण्याचे प्रमाण टिकवून ठेवण्यासाठी आणि अशक्तपणा कमी करण्यासाठी नारळपाणी उत्तम उपाय आहे. - पपईची पाने
जरी हा उपाय डेंग्यूमध्ये जास्त उपयुक्त मानला जातो, तरीही रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी पपईच्या पानांचा रस घेणे फायदेशीर ठरू शकते. - तुळशीचे पाणी
तुळशीच्या पानांचा काढा ताप कमी करण्यासाठी मदत करतो.
आयुर्वेदिक उपाय
आयुर्वेदानुसार चिकनगुनियामध्ये शरीरातील वात व पित्त दोष वाढलेले असतात. त्यामुळे खालील उपाय केले जातात –
- गिलोय (गुळवेल) – रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते.
- अश्वगंधा – थकवा, अशक्तपणा कमी करते.
- संत्र्याचा रस + तुळशीचा काढा – ताप कमी करतो व शरीराला ऊर्जा देतो.
- शुद्ध हळद व त्रिफळा – सांधेदुखी व सूज कमी करण्यास मदत करतात.
आयुर्वेदिक औषधे घेण्यापूर्वी नेहमी आयुर्वेदाचार्य किंवा डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
चिकनगुनियासाठी काय टाळावे?
- थंड पेये, जंक फूड, तेलकट व मसालेदार पदार्थ टाळा.
- स्वतःहून ॲस्पिरिन किंवा वेदनाशामक औषधे घेऊ नका.
- अति श्रम किंवा व्यायाम टाळा.
- डास चावतील अशा ठिकाणी उघडे बसणे टाळा.
चिकनगुनिया होऊ नये यासाठी प्रतिबंधक उपाय
- डासांची पैदास थांबवा
- घराभोवती साचलेले पाणी काढून टाका.
- जुनी टायर, डबे, कुंड्या यामध्ये पाणी साचू देऊ नका.
- डासप्रतिबंधक वापरा
- डास अगरबत्ती, कॉइल किंवा लिक्विड वापरा.
- शरीरावर डासांपासून वाचण्यासाठी ऑइल किंवा क्रीम लावा.
- पूर्ण कपडे घाला
शक्यतो फुलबाह्यांचे कपडे, पायावर मोजे वापरा. - जाळी किंवा नेटचा वापर
झोपताना मच्छरदाणी वापरा.
निष्कर्ष
चिकनगुनिया हा जरी घातक नसला तरी खूप त्रासदायक आजार आहे. यात मुख्य समस्या म्हणजे सांधेदुखी व अशक्तपणा, जे बराच काळ टिकतात. पण योग्य उपचार, घरगुती व आयुर्वेदिक उपाय, तसेच योग्य आहार-विश्रांतीमुळे रुग्ण पूर्णपणे बरा होतो.
यासाठी सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे –
👉 डॉक्टरांचा सल्ला घेणे
👉 स्वच्छता राखणे व डासांची पैदास थांबवणे
👉 शरीराला पुरेशी विश्रांती देणे
आरोग्य म्हणजेच खरी संपत्ती, त्यामुळे वेळेवर काळजी घेतल्यास चिकनगुनियासारख्या आजारापासून सहज बचाव करता येतो.
✍️ हा लेख वाचून तुम्हाला चिकनगुनियाचे उपाय (Chikungunya Upay in Marathi) याबद्दल सविस्तर माहिती मिळाली असेल.